To Soft Skills Outside of a school Learning Environment (SOUL Skills) είναι ένα έργο Erasmus + το οποίο υλοποιείται από 7 εταίρους σε 6 Ευρωπαϊκές χώρες (Βουλγαρία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία, Ισλανδία και Γαλλία). Κύριος στόχος είναι η παροχή πληροφοριών σχετικά με τις επιπτώσεις της κοινωνικής απομόνωσης που βιώνουν παιδιά ηλικίας 6 - 12 ετών λόγω των μέτρων προστασίας για την εξάπλωση της πανδημίας COVID - 19. Στα πλαίσια λοιπόν του έργου μας πραγματοποιήθηκε η αναλυτική έκθεση και τα βασικά της αποτελέσματα αναλύονται παρακάτω.
Η συγκεκριμένη αναλυτική έκθεση έχει ως στόχο να αναδείξει το πως η πανδημία Covid-19 που επηρέασε ολόκληρο τον πλανήτη, άλλαξε την εκπαίδευση στις χώρες εταίρους του προγράμματος, δίνοντας έμφαση σε παιδιά που φοιτούν σε δημοτικά σχολεία, καθώς και να επισημάνει ορισμένες επιπτώσεις που τους επέφερε η πανδημία και η κοινωνική απομόνωση. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας τα περισσότερα σχολεία και οι εξωσχολικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες έκλεισαν για σχετικά μεγάλα χρονικά διαστήματα και η παραδοσιακή δια ζώσης εκπαίδευση μετατράπηκε εντός ολίγων ημερών σε εξ αποστάσεως διδασκαλία. Εξαίρεση αποτελεί η Ισλανδία, όπου μόνο οι εξωσχολικές δραστηριότητες ανέστειλαν την λειτουργία τους ενώ τα περισσότερα σχολεία λειτούργησαν κανονικά.
Σε όλες τις χώρες εταίρους του έργου, η πανδημία Covid-19 μπορεί να χαρακτηριστεί ως καταλύτης καθώς έφερε στην επιφάνεια βασικά προβλήματα και παθολογίες των εκπαιδευτικών συστημάτων. Η μελέτη επικεντρώθηκε κυρίως: 1) στις επιπτώσεις που είχε η πανδημία Covid-19 στη συμπεριφορά των μαθητών με έμφαση στην ανάπτυξη των μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων και στα αποτελέσματα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας/εκμάθησης των μαθητών και 2) στις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί όσον αφορά τη μετατροπή της δια ζώσης διδασκαλίας σε εξ αποστάσεως. Η ανάπτυξη των μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων αποτελεί το επίκεντρο της μελέτης, καθώς έχουν αποκτήσει ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για τη σημερινή κοινωνία, εφόσον καθορίζουν το εύρος των ικανοτήτων για την προσωπική ανάπτυξη των παιδιών, συμπεριλαμβανομένης της δυνητικής ικανότητας για τη μελλοντική επαγγελματική ζωή. Η μελέτη έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών τους καθώς και στις μορφές συνεργασίας μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών.
Επιπλέον, διερευνήθηκαν οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη 7 μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων οι οποίες προκλήθηκαν από τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας. Οι δεξιότητες αυτές αφορούσαν: την κατανόηση (γραπτών και προφορικών κειμένων), την αναλυτική και κριτική σκέψη, την υπεύθυνη λήψη αποφάσεων και ανάληψη ευθυνών, την αξιολόγηση, την επικοινωνία, τη δημιουργικότητα, την περιέργεια και την συναισθηματική – συμπεριφορική αξιολόγηση. Κάθε δεξιότητα αναλύθηκε μέσω μιας περιγραφικής συμπεριφοράς η οποία μπορεί εύκολα να εντοπιστεί από τους ερωτώμενους- δασκάλους/εκπαιδευτικούς και γονείς. Η μελέτη επικεντρώθηκε στη διαδικασία της εξ αποστάσεως online διδασκαλίας, καθώς οι κυβερνήσεις διαχειρίστηκαν για σύντομο χρονικό διάστημα τη διαδικασία αυτή ώστε να εξασφαλίσουν την απαραίτητη υποδομή λειτουργίας για την πλειοψηφία των μαθητών.
Η αναλυτική έκθεση βασίζεται στα αποτελέσματα της συγκριτικής εμπειρικής μελέτης που διεξήχθη τον Μάρτιο-Ιούνιο του 2022 - περίπου δύο χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας Covid-19. Στη μελέτη συγκεντρώθηκαν τόσο ποιοτικές πληροφορίες όσο και ποσοτικά δεδομένα. Οι ομάδες-στόχοι της μελέτης ήταν εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, εκπαιδευτικοί εξωσχολικών δραστηριοτήτων που εργάζονται με την συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα και γονείς μαθητών ηλικίας 6-12 ετών, που φοιτούσαν στο δημοτικό κατά την περίοδο της πανδημίας. Η μέθοδος συλλογής δεδομένων των ποσοτικών πληροφοριών έγινε μέσω ερωτηματολογίων, τα οποία διανεμήθηκαν μέσω google forms. Για την έρευνα χρησιμοποιήθηκαν δυο ερωτηματολόγια, ένα για τους δασκάλους/εκπαιδευτικούς και ένα άλλο για τους γονείς. Και τα δύο ερωτηματολόγια αποτελούνταν από μια σειρά ερωτήσεων. Οι ποιοτικές πληροφορίες συλλέχθηκαν μέσω ατομικών συνεντεύξεων. Συνοψίζοντας τα δείγματα της μελέτης, οι δύο ομάδες-στόχοι ήταν χαρακτηριστικές όσον αφορά τη γενική εικόνα των εκπαιδευτικών σε όλες τις χώρες εταίρους: η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών είναι γυναίκες και οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί που πήραν μέρος στην έρευνα είναι ηλικίας 40-59 ετών. Οι ερωτηθέντες κατοικούν κυρίως σε πόλεις και αγροτικές περιοχές. Στην Ιταλία οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες κατοικούν και εργάζονται σε μικρές πόλεις και χωριά, και στην Ελλάδα η πλειοψηφία των ερωτηθέντων κατοικεί στην πρωτεύουσα. Το δείγμα των γονέων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν παρόμοιο με των εκπαιδευτικών: σχεδόν όλοι τους κατείχαν ένα υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Το προφίλ των ερωτηθέντων από την Ιταλία και τη Βουλγαρία είχαν τις περισσότερες ομοιότητες μεταξύ τους. Έτσι, το δείγμα της μελέτης αντικατοπτρίζει τη γενική εικόνα των κοινωνικών ομάδων (ομάδας-στόχου) του έργου. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από την έρευνα θα μπορούσαν να συγκριθούν καθώς και να εξαχθούν ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με τη συνολική ομάδα των εκπαιδευτικών.
Με βάση την ανάλυση των προβλημάτων της διδασκαλίας, η έρευνα εστίασε και ανέλυσε τα ακόλουθα συμπεράσματα:
- Εντοπίστηκαν σημαντικά κενά στις ακαδημαϊκές γνώσεις και ακόμη πιο σημαντικά ήταν τα κενά στην ανάπτυξη των μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων. Δεξιότητες όπως η λήψη αποφάσεων, η κατανόηση και η έκφραση, επηρεάστηκαν αρνητικά από τον εγκλεισμό και το κλείσιμο των σχολείων. Επιπλέον, επιστρέφοντας στο σχολείο οι μαθητές ήταν αφηρημένοι, χωρίς διάθεση, αγχωμένοι και αντιμετώπιζαν προβλήματα στην επικοινωνία. Οι μαθητές της 1ης και 2ης τάξης δεν μπόρεσαν να αναπτύξουν τις ολοκληρωμένες δεξιότητες και τις μαθησιακές συνήθειες.
- Οι μαθητές δεν είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στα online μαθήματα χωρίς την υποστήριξη των ενηλίκων. Κουράζονταν πολύ γρήγορα, έχαναν το ενδιαφέρον τους, βίωναν τα μαθήματα ως παιχνίδι και δεν μπόρεσαν να αναπτύξουν την μαθησιακή συμπεριφορά εξαιτίας του εγκλεισμού τους. Επιπλέον, δυσκολεύονταν να κατανοήσουν την εξ αποστάσεως διδασκαλία και χρειάζονταν πάντα υποστήριξη των μαθημάτων από τους γονείς μετά το πέρας των online μαθημάτων. Οι γονείς δεν ήταν οι εκπαιδευτικοί: κάποιοι από αυτούς μπορούσαν να είναι υποστηρικτικοί στη διδασκαλία των παιδιών τους, άλλοι όμως όχι. Το αποτέλεσμα αυτής της συνθήκης ήταν η απώλεια πολλών ακαδημαϊκών γνώσεων και δεξιοτήτων.
- Κατά τη διάρκεια της εξ αποστάσεως διδασκαλίας χρειαζόταν να δημιουργηθεί ένας ειδικός χώρος μελέτης στο σπίτι, ώστε οι μαθητές να μπορούν να διαχωρίσουν τους χώρους που θα είναι για μελέτη και τους χώρους για χαλάρωση και παιχνίδι. Έτσι, η online διδασκαλία θα μπορούσε να γίνει πιο αποτελεσματική. Οι εκπαιδευτικοί μπορούσαν να βοηθήσουν τους γονείς στο να δημιουργήσουν τον χώρο μελέτης στο σπίτι.
- Ο ρόλος των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών τους έχει αλλάξει. Σε διάφορες κοινότητες βρίσκεται σε διαφορετικά στάδια. Οι γονείς κατανοούν ότι πρέπει να συμμετέχουν περισσότερο και να είναι πιο υπεύθυνοι για την εκπαίδευση των παιδιών τους, να συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς και να επικοινωνούν περισσότερο με τα παιδιά τους.
- Η online μάθηση σε συνδυασμό με την κοινωνική απομόνωση προκαλεί έλλειψη επικοινωνίας με συνομηλίκους και ενήλικες εκτός της οικογένειας, με αποτέλεσμα η συναισθηματική νοημοσύνη να μην αναπτύσσεται φυσιολογικά.
- Η υπάρχουσα κοινωνική κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί στην πανδημία Covid-19 αποτελεί μια άγνωστη και απρόβλεπτη κατάσταση για τους ανθρώπους, δημιουργεί ένταση και φόβους και επηρεάζει έμμεσα τα κίνητρά τους για διάβασμα.
Η online διδασκαλία αποτέλεσε μια περίοδος πολύ γρήγορης αλλαγής του τρόπου διδασκαλίας συγκριτικά με τη παραδοσιακή μορφή διδασκαλίας στην τάξη. Οι εκπαιδευτικοί αντιμετώπισαν πολλές δυσκολίες που έπρεπε να ξεπεράσουν κυρίως λόγω της δικής τους εκπαίδευσης και της συνεργασίας τους μεταξύ συναδέλφων. Θετικό ήταν ότι η απαιτούμενη υποδομή είχε προετοιμαστεί και δεν αποτελούσε έργο για τα σχολεία. Ευθύνη του σχολείου ήταν να καταρτίσουν τους εκπαιδευτικούς στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και να τους υποστηρίξουν υλικά ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν την εξ αποστάσεως διδασκαλία στη "νέα/ ψηφιακή κανονικότητα". Οι οργανωμένες πολυάριθμες διαδικτυακές εκπαιδευτικές καταρτίσεις αποδείχθηκαν μη πρακτικές. Ο χρόνος για να αποκτήσουν τα κατάλληλα προσόντα ώστε να διδάξουν online ήταν περιορισμένος και οι εκπαιδευτικοί βρίσκονταν σε μια κατάσταση "μάθησης κατά την πράξη". Βασικότερο πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί δεν ήταν η χρήση των ψηφιακών εργαλείων και πλατφορμών, αλλά η λήψη πραγματικής ανατροφοδότησης από τους μαθητές σχετικά με την απόκτηση νέων γνώσεων. Τα συνηθισμένα εργαλεία αξιολόγησης που χρησιμοποιούσαν οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούσαν να εφαρμοστούν σε αυτή τη συνθήκη και τα νέα δεν ήταν ακόμη διαθέσιμα. Εντελώς καινούργια και άγνωστη για τους εκπαιδευτικούς ήταν επίσης η διαδικασία οργάνωσης και διατήρησης της ενεργού συμμετοχής των μαθητών κατά τη διάρκεια των online μαθημάτων, καθώς και η οργάνωση ομαδικών εργασιών και συλλογικών δραστηριοτήτων.
Μέσα από τη συγκεκριμένη μελέτη αναδείχθηκαν επίσης και κάποιες θετικές επιδράσεις της online εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της κοινωνικής απομόνωσης εξαιτίας του Covid-19. Συνοπτικά, οι κυριότερες θετικές επιδράσεις είναι:
- Η συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων βελτιώθηκε. Οι γονείς άρχισαν να αναζητούν τις συμβουλές και τη βοήθεια των εκπαιδευτικών και επίσης κατανόησαν ότι πρέπει να είναι υποστηρικτικοί ως προς τους εκπαιδευτικούς.
- Η online διδασκαλία παρακίνησε τους εκπαιδευτικούς να βελτιώσουν τις γνώσεις και τις ψηφιακές δεξιότητές τους κατά τη διάρκεια των μαθημάτων και να την κάνουν πιο ελκυστική και κατανοητή για τους μαθητές.
- Τα παιδιά έμαθαν ότι οι ψηφιακές συσκευές μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για παιχνίδια αλλά και για να βοηθήσουν στην εύρεση και στη κατανόηση νέων πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των μαθημάτων τους. Συνεπώς, οι μαθητές μπόρεσαν να εισαχθούν στη διαδικασία αυτό-εκπαίδευσης.
- Το εκπαιδευτικό λογισμικό αναπτύχθηκε ραγδαία, τα ψηφιακά εργαλεία και οι πλατφόρμες επικοινωνίας αναπτύσσονται με φιλικά προς τον χρήστη εργαλεία. Η δυνατότητα ενσωμάτωσης των ψηφιακών τεχνολογιών ως εκπαιδευτικό εργαλείο στο περιβάλλον της "νέας κανονικότητας" αυξάνεται.
- Η online διδασκαλία είναι μια επιλογή για τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες να συνεχίσουν τη μάθηση όταν δεν μπορούν να βρίσκονται στο σχολείο.
Η πανδημία Covid-19 και η online διδασκαλία έκαναν ορατά κάποια θεμελιώδη παιδαγωγικά ζητήματα: ο ρόλος του ελεύθερου (μη δομημένου) μαθησιακού χρόνου και η σημασία του για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας των μαθητών, η βέλτιστη ισορροπία μεταξύ αυτού και του του δομημένου μαθήματος. Στη πράξη φαίνεται ότι ο μη δομημένος ή "ελεύθερος" χρόνος μελέτης είναι ο χρόνος για βαθύτερη κατανόηση της πραγματικότητας, για αναζήτηση διαθέσιμων λύσεων- είναι ο χρόνος για την κατανόηση των νέων πληροφοριών. Κάποια σχολεία που δοκιμάζουν τις νέες διδακτικές προσεγγίσεις δίνουν ήδη προσοχή στην παρακολούθηση του λεγόμενου μη δομημένου χρόνου μελέτης και προσπαθούν να διερευνήσουν πότε και πώς είναι λογικό και ορθολογικό να εφαρμοστεί.
Μέσα από την μελέτη αναδείχθηκαν τα εξής συμπεράσματα: η επικρατέστερη άποψη των εκπαιδευτικών ήταν ότι οι μαθητές είχαν χάσει πολλές ακαδημαϊκές γνώσεις και μεταβιβάσιμες δεξιότητες κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού τους στο σπίτι και η μικτή διδασκαλία με τη μορφή που υλοποιήθηκε δεν κατάφερε να αντισταθμίσει τη μελέτη στις τάξεις. Ο μηχανισμός αξιολόγησης των μαθητών χρειάζεται επίσης να αναθεωρηθεί και να αξιολογούνται τα στάδια ανάπτυξης δεξιοτήτων. Τέλος, ο σημαντικός ρόλος των γονέων για την εκπαίδευση των παιδιών τους έγινε κατανοητός τόσο από τους εκπαιδευτικούς όσο και από τους ίδιους τους γονείς.
Μπορείτε να διαβάσατε την αναλυτική έκθεση εδώ
